คุ้มพญาเม็งราย (มังราย) ตั้งอยู่ที่บ้านสันป่าสัก ม.3 ต.เม็งราย อ.พญาเม็งราย จ.เชียงราย เดิมเป็นเนินดินเตี้ย ๆ มีเนื้อที่ประมาณ 5 ไร่ เป็นป่าละเมาะ ซึ่งบริเวณดังกล่าว เจ้าพญามังราย ได้มาหยุดพักกองทัพเพื่อหาเสบียงอาหารให้แก่กองทัพ ซึ่งเป็นจำนวนนับหมื่นๆคน และเพื่อเอาแรงก่อนเข้าตีเมืองเชียงของและสอดแนมหาข่าวกำลังข้าศึก ในปี พ.ศ. 2530 กิ่งอำเภอพญาเม็งราย ได้รับการยกฐานะเป็น อำเภอ มี นายประยูร วงษ์พานิช เป็นนายอำเภอคนแรก ท่านจึงคิดสร้างถาวรวัตถุเกี่ยวกับคุ้มพญาเม็งราย จึงได้ร้องขอไปยังกรมศิลปากรร่วมกับอำเภอพญาเม็งราย ได้ออกแบบเพื่อดำเนินการก่อสร้างคุ้มพญาเม็งราย จนแล้วเสร็จ และในวันที่ 21 สิงหาคม 2533 อำเภอพญาเม็งรายได้ทำพิธีอันเชิญพระบรมรูปพญาเม็งรายจากที่ว่าการอำเภอพญาเม็งราย ไปประดิษฐานในคุ้มพญาเม็งราย โดยมีผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงรายให้เกียรติมาเป็นประธานในพิธี ในปัจจุบันคุ้มพญาเม็งราย เป็นสถานที่สักการบูชาและสถานที่พักผ่อนหย่อนใจของประชาชนโดยทั่วไป ในแต่ละปีจะมีประชาชนจำนวนมากแวะเวียนมาสักการบูชา โดยเฉพาะในวันที่ 18 เมษายนของทุกปี ทางอำเภอร่วมกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ได้จัดงานไหว้สาพญาเม็งราย จะมีประชาชนเข้างานไหว้สาพญาเม็งรายเป็นจำนวนมาก

ประเพณีไหว้สาพญาเม็งรายได้ทำเป็นประจำทุกปี ในวันที่ 18 เมษายน ณ คุ้มพญาเม็งราย (มังราย) ตั้งอยู่ที่บ้านสันป่าสัก ม.3 ต.เม็งราย อ.พญาเม็งราย จ.เชียงราย เดิมเป็นเนินดินเตี้ย ๆ มีเนื้อที่ประมาณ 5 ไร่ เป็นป่าละเมาะ ซึ่งบริเวณดังกล่าว เจ้าพญามังราย ได้มาหยุดพักกองทัพเพื่อหาเสบียงอาหารให้แก่กองทัพ ซึ่งเป็นจำนวนนับหมื่น ๆ คน และเพื่อเอาแรงก่อนเข้าตีเมืองเชียงของและสอดแนมหาข่าวกำลังข้าศึก ในปี พ.ศ. 2530 กิ่งอำเภอพญาเม็งราย ได้รับการยกฐานะเป็น อำเภอมี นายประยูร วงษ์พานิช เป็นนายอำเภอคนแรก ท่านจึงคิดสร้างถาวรวัตถุเกี่ยวกับคุ้มพญาเม็งราย จึงได้ร้องขอไปยังกรมศิลปากรร่วมกับอำเภอพญาเม็งราย ได้ออกแบบเพื่อดำเนินการก่อสร้างคุ้มพญาเม็งราย จนแล้วเสร็จ และในวันที่ 21 สิงหาคม 2533 อำเภอพญาเม็งรายได้ทำพิธีอันเชิญพระบรมรูปพญาเม็งรายจากที่ว่าการอำเภอพญาเม็งรายไปประดิษฐานในคุ้มพญาเม็งราย โดยมีผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงรายให้เกียรติมาเป็นประธานในพิธี ในปัจจุบันคุ้มพญาเม็งราย เป็นสถานที่สักการะบูชาและสถานที่พักผ่อนหย่อนใจของประชาชนโดยทั่วไป อำเภอพญาเม็งราย ตามตำนานเล่าขานสืบต่อกันมาว่า ครั้งหนึ่ง เจ้าพญาเม็งราย หรือพ่อขุน เม็งรายมหาราช เคยนำกองทัพจะไปตีเมืองผาแดง (อำเภอเชียงของ) พระองค์ได้ทรงหยุดพักไพร่พลบริเวณป่าละเมาะ ซึ่งเป็นเนินดินเตี้ย ๆ เนื้อที่ประมาณ 3 ไร่เศษ และได้เสด็จพักผ่อนเป็นการส่วนพระองค์ไป ตั้งไก่ป่าที่สันกลางทุ่งนา และที่แห่งนี้ได้รับการบอกเล่าสืบ ๆ กันมาว่าเป็น ซุ้มตั้งไก่พญาเม็งราย หรือ คุ้มพญาเม็งราย อำเภอพญาเม็งราย แต่เดิมเคยเป็นพื้นที่หนึ่งของอำเภอเทิง จังหวัดเชียงราย ต่อมา เมื่อวันที่ 5 พฤษภาคม 2524 กระทรวงมหาดไทยได้ประกาศแบ่งท้องที่การปกครองบางส่วนของอำเภอเทิง รวม 3 ตำบล คือ ตำบลแม่เปา ตำบลแม่ต๋ำ และตำบลไม้ยา จัดตั้งเป็นกิ่งอำเภอ และได้อัญเชิญพระนามของ พ่อขุนเม็งรายมหาราชมาเป็นชื่ออำเภอ เรียกว่า กิ่งอำเภอพญาเม็งราย และต่อมาได้มีพระราชกฤษฎีกา เมื่อวันที่ 13 สิงหาคม 2530 จัดตั้งเป็น อำเภอพญาเม็งราย

แหล่งที่มา
http://chiangraifocus.net